11.მე-11 ჯგუფის ელემენტები
11.1.სპილენძი, ვერცხლი და ოქრო
კითხვა:
რომელ არაორგანულ ნაერთებში იხსნება მე-11 ჯგუფის ელემენტები? დაწერეთ შესაბამისი ქიმიური რეაქციების ტოლობები.
პასუხი:
ვერცხლი და სპილენძი მეტალთა ძაბვის მწკრივში განლაგებულნი არიან წყალბადის შემდეგ. აქტიურობა ჯგუფში მცირდება. ჟანგბადთან უშუალოდ მხოლოდ სპილენძი ურთიერთქმედებს, გოგირდთან - სპილენძი და ვერცხლი. სპილენძი გაცხელებით, ხოლო ვერცხლი ჩვეულებრივ ტემპერატურაზე:
2 Cu + S → Cu2S
2 Ag + S → Ag2S
ჰალოგენებთან ურთიერთქმედებს სამივე მეტალი (სპილენძი - ოთახის ტემპერატურაზე, ოქრო - გაცხელებით). სპილენძი და ვერცხლი იხსნება განზავებულ აზოტმჟავაში (HNO3) ან კონც. გოგირდმჟავაში (H2SO4). გაცხელებით ოქრო იხსნება თეზაფში, უწყლო H2SO4-ში და Cl2-ით გაჯერებულ HCl-ში.
ოქრო იხსნება ცხელ კონცენტრირებულ სელენმჟავაში:
2 Au + 6 H2SeO4 → Au2(SeO4)3 + 3 H2SeO3 + 3 H2O
სამეფო წყალში:
2 Au + 4 HCl + HNO3 → H[AuCl4] + NO + 2 H2O
Cl2-ით გაჯერებულ HCl-ში:
2 Au + 3 Cl2 + HCl → 2 H[AuCl4]
სპილენძის ქვეჯგუფის ყველა მეტალი იხსნება ტუტე მეტალების ციანიდების წყალხსნარში ჟანგბადის თანაობისას:
4 Au + O2 + 8 KCN + 2 H2O → 4 K[Au(CN)2] + 4 KOH
4 Ag + O2 + 8 KCN + 2 H2O → 4 K[Ag(CN)2] + 4 KOH
სპილენძი იხსნება ამიაკის წყალხსნარში ჟანგბადის არსებობისას:
4Cu + O2 + 8NH3 + 2H2O → 4[Cu(NH3)2]OH
