ქიმიის ტერმინთა განმარტებითი ლექსიკონი
- ინგლისურ-ქართული
- ქართულ-ინგლისური
- ლექსიკონის შესახებ
- გამოხმაურება
| aromaticity | არომატულობა |
| The concept of spatial and electronic structure of cyclic molecular systems displaying the effects of cyclic electron delocalization which provide for their enhanced thermodynamic stability (relative to acyclic structural analogues) and tendency to retain the structural type in the course of chemical transformations. A quantitative assessment of the degree of aromaticity is given by the value of the resonance energy. It may also be evaluated by the energies of relevant isodesmic and homodesmotic reactions. Along with energetic criteria of aromaticity, important and complementary are also a structural criterion (the lesser the alternation of bond lengths in the rings, the greater is the aromaticity of the molecule) and a magnetic criterion (existence of the diamagnetic ring current induced in a conjugated cyclic molecule by an external magnetic field and manifested by an exaltation and anisotropy of magnetic susceptibility). Although originally introduced for characterization of peculiar properties of cyclic conjugated hydrocarbons and their ions, the concept of aromaticity has been extended to their homoderivatives (see homoaromaticity), conjugated heterocyclic compounds (heteroaromaticity), saturated cyclic compounds (σ-aromaticity) as well as to three-dimensional organic and organometallic compounds (three-dimensional aromaticity). A common feature of the electronic structure inherent in all aromatic molecules is the close nature of their valence electron shells, i.e., double electron occupation of all bonding MOs with all antibonding and delocalized nonbonding MOs unfilled. The notion of aromaticity is applied also to transition states. | ციკლური მოლეკულური სისტემების სივრცითი და ელექტრონული სტრუქტურის კონცეფცია, რომელიც აჩვენებს ციკლური ელექტრონების დელოკალიზაციის ეფექტებს, რაც უზრუნველყოფს მათ გაძლიერებულ თერმოდინამიკურ მდგრადობას (აციკლურ სტრუქტურულ ანალოგებთან შედარებით) და ქიმიური გარდაქმნების დროს სტრუქტურული ტიპის შენარჩუნების ტენდენციას. არომატულობის ხარისხის რაოდენობრივი შეფასება შესაძლებელია რეზონანსული ენერგიის მნიშვნელობით. ის ასევე შეიძლება შეფასდეს შესაბამისი იზოდესმური და ჰომოდესმური რეაქციების ენერგიებით. არომატულობის ენერგეტიკულ კრიტერიუმებთან ერთად, მნიშვნელოვანი და დამატებითია აგრეთვე სტრუქტურული კრიტერიუმი (რაც უფრო ნაკლებია ბმის სიგრძის მონაცვლეობა რგოლებში, მით მეტია მოლეკულის არომატულობა) და მაგნიტური კრიტერიუმი (შეუღლებული ციკლური მოლეკულის გარე მაგნიტური ველით ინდუქცირებული დიამაგნიტური რგოლური დენის არსებობა, რაც გამოიხატება მაგნიტური მგრძნობელობის ამაღლებითა და ანიზოტროპიით). მიუხედავად იმისა, რომ თავდაპირველად შემოღებულ იქნა ციკლური შეუღლებული ნახშირწყალბადებისა და მათი იონების თავისებურებათა დასახასიათებლად, არომატულობის კონცეფცია გავრცელდა მათ ჰომოწარმოებულებზე (იხ. ჰომოარომატულობა), შეუღლებულ ჰეტეროციკლურ ნაერთებზე (ჰეტეროარომატულობა), ნაჯერ ციკლურ ნაერთებზე (σ-არომატიულობა), ასევე სამგანზომილებიან ორგანული და მეტალორგანულ ნაერთებზე (სამგანზომილებიანი არომატულობა). ელექტრონული სტრუქტურის საერთო მახასიათებელი, რომელიც თან ახლავს ყველა არომატულ მოლეკულას, არის მათი ვალენტური ელექტრონული ღრუბლების სიახლოვე, ანუ ყველა დამაკავშირებელი მოლეკულური ორბიტალის ელექტრონებით ორმაგად არის შევსებული, მაშინ როცა ყველა გამთიშავი და დელოკალიზებული გამთიშავი მოლეკულური ორბიტალი შეუვსებელი რჩება. არომატულობის ცნება ასევე გამოიყენება გარდამავალ მდგომარეობებზე. |
| Source | წყარო: PAC, 1999, 71, 1919 (Glossary of terms used in theoretical organic chemistry) on page 1923 |
|
