ქიმიის ტერმინთა განმარტებითი ლექსიკონი
- ინგლისურ-ქართული
- ქართულ-ინგლისური
- ლექსიკონის შესახებ
- გამოხმაურება
| reactivity–selectivity principle (RSP) | რეაქციულობა-სელექციურობის პრინციპი |
| This idea may be expressed loosely as: the more reactive a reagent is, the less selective it is. Consider two substrates S1 and S2 the same type of reaction with two reagents R1 and R2, S2 being more reactive than S1, and R2 more reactive than R1 in the given type of reaction.
The relative reactivities (in log units, See: selectivity) for the four possible reactions may notionally be represented as shown in the diagram. With the positions of (S1 + R1), (S2 + R1) and (S1 + R2) fixed, there are three types of positions for (S2 + R2). In position (i) the selectivity of R2 for the two substrates, measured by a, is the same as the selectivity of R1 for the two substrates, also a. In position (ii) the selectivity of R2 for the two substrates, measured by b, is less than the selectivity of R1 for the two substrates, i.e. b < a. It is this situation which is in accord with the RSP. In position (iii) the selectivity of R2 for the two substrates, measured by c, is greater than the selectivity of R1 for the two substrates, i.e. c > a. This situation may be described as anti-RSP. There are many examples in which the RSP is followed, but there are also many examples corresponding to situations (i) and (iii). The RSP is in accord with intuitive feeling and certainly holds in the limiting case when reactivity is controlled by diffusion. However, the validity of the RSP is a matter of great controversy. |
მარტივად რომ ითქვას, რაც უფრო რეაქციისუნარიანია (რეაქციულია) რეაგენტი, მით უფრო ნაკლებად სელექციურია. დავუშვათ, ერთი და იმავე ტიპის რეაქციისათვის გვაქვს ორი სუბსტრატი S1 და S2 და ორი რეაგენტი R1 და R2, ამასთან, S2 უფრო რეაქციულია, ვიდრე S1, ხოლო R2 უფრო რეაქციულია, ვიდრე R1 .
ფარდობითი რეაქციულობა (ლოგარითმულ ერთეულებში, იხილეთ: სელექციურობა) ოთხი შესაძლო რეაქციისთვის შეიძლება გამოვსახოთ თეორიულად, როგორც ნაჩვენებია დიაგრამაზე. ფიქსირებულ მდგომარეობებში (S1 + R1), (S2 + R1) და (S1 + R2), რეაქციისათვის (S2 + R2) არსებობს სამი ტიპის პოზიცია: (ა) პოზიციაში R2-ის შერჩევითობა ორი სუბსტრატისთვის, გაზომილი a-ს საშუალებით, იგივეა, რაც R1-ის სელექციურობა ორი სუბსტრატისთვის, ასევე a. (ბ) პოზიციაზე R2-ის სელექციურობა ორი სუბსტრატისთვის, გაზომილი b-ს საშუალებით, ნაკლებია R1-ის სელექციურობაზე ორი სუბსტრატისთვის, ანუ b < a. სწორედ ეს სიტუაცია შეესაბამება რეაქციულობა-სელექციურობის პრინციპს. (გ) პოზიციაზე R2-ის სელექციურობა ორი სუბსტრატისთვის, გაზომილი b-ს საშუალებით, მეტია R1-ის სელექციურობაზე ორი სუბსტრატისთვის, ანუ c > a. ეს სიტუაცია შეიძლება შეფასდეს, როგორც ანტი-რეაქციულობა-სელექციურობის პრინციპი. არსებობს ბევრი მაგალითი, რომლებიც რეაქციულობა-სელექციურობის პრინციპს შეესაბამება, მაგრამ ასევე არის მრავალი მაგალითი, რომელიც შეესაბამება (ა) და (გ) შემთხვევებს. რეაქციულობა-სელექციურობის პრინციპი შეესაბამება ინტუიციურ განცდას და, რა თქმა უნდა, მოქმედებს შეზღუდვის შემთხვევაში, როდესაც რეაქციულობა დიფუზიით კონტროლდება. თუმცა, რეაქციულობა-სელექციურობის პრინციპის მართებულობა დიდი კამათის საგანია. |
| Source | წყარო: PAC, 1994, 66, 1077 (Glossary of terms used in physical organic chemistry (IUPAC Recommendations 1994)) on page 1159 |
|
