ბორიუმი
ბორიუმი ელემენტთა პერიოდულობის ცხრილის მეშვიდე პერიოდის მეშვიდე ჯგუფის ელემენტია, ატომური ნომრით 107. სახელი ბორიუმი დანიელ მეცნიერთან ნეილს ბორთან არის დაკავშირებული. იგი სინთეზური და რადიოაქტიური ქიმიური ელემენტია და ბუნებაში არ გვხვდება. მისი ცნობილი იზოტოპებიდან ყველაზე სტაბილურია 270Bh,რომლის ნახევარდაშლის პერიოდი 61 წამია. ჯერჯერობით დაუმტკიცებელ იზოტოპს 278Bh ნახევარდაშლის პერიოდი სავარაუდოდ 690 წამი აქვს.
ნილს ბორი
ისტორია
ბორიუმის არსებობის შესახებ პირველად 1976 წელს დუბნის მკვლევართა ჯგუფმა განაცხადა, რომელსაც იური ოგანესიანი ხელმძღვანელობდა. მათ 209Bi და 208Pb-ზე ქრომ-54-ისა და მანგანუმ-55-ის ბირთვებით იმოქმედეს. აღმოჩენილი იქნა ორი ნახევარდაშლის პერიოდი: 2 მილიწმ და 5 წმ. ფიქრობდნენ, რომ პირველი ეკუთვნოდა 261Bh-ს, მეორე - 257Db-ს. მოგვიანებით დუბნიუმის იზოტოპი შეასწორეს - 258Db-ის ნახევარ-სიცოცხლის პერიოდი 5 წამია,257Db-ის კი -ერთი.
1981 წელს გერმანელი მკვლევარების ჯგუფმა დარმშტადტში, პიტერ არმბრუსტერისა და გოთფრიდ მუნზენბერგის ხელმძღვანელობით, იგივე რეაქციის პროდუქტებით 262Bh-ის 5 ატომი მიიღეს.
209Bi + 54Cr → 262Bh + n
IUPAC-ის ჯგუფმა 1992 წელს დარმშტადტის მეცნიერების აღმოჩენა ოფიციალურად აღიარა.
1992 წლის სექტემბერში დარმშტადტის და დუბნის მეცნიერებს შორის მიღწეულ იქნა შეთანხმება იმის შესახებ, რომ 107 ელემენტს ეწოდოს «ნილსბორიუმი» დანიელი ფიზიკოსის ნილს ბორის საპატივცემლოდ, თუმცა თავდაპირველად საბჭოთა მეცნიერები გეგმავდნენ “ნილსბორიუმი“ 105-ე ელემენტისათვის ეწოდებინათ. 1994 წელს IUPAC-მა თავის რეკომენდაციაში წარმოადგინა სახელწოდება “ბორიუმი“, “ნილსბორიუმი“-ის ნაცვლად, რადგანაც ქიმიური ელემენტების სახელწოდება არასდროს არ შედგებოდა მეცნიერის სახელისა და გვარისაგან. ეს გადაწყვეტილება საბოლოოდ მიღებული იქნა 1997 წელს.
იზოტოპები
ბორიუმს არ გააჩნია სტაბილური ან ბუნებრივი იზოტოპები. რამდენიმე რადიოაქტიური იზოტოპი ლაბორატორიაშია მიღებული.
ბორიუმის მსუბუქ იზოტოპებს შედარებით მცირე ნახევარდაშლის პერიოდი აქვთ.
| ბორიუმის იზოტოპები | |||
|---|---|---|---|
| იზიტოპი | ნახევარდაშლის პერიოდი | DM | აღმოჩენის წელი |
| 260Bh | 35 მილიწამი | Α | 2007 |
| 261Bh | 11.8 მილიწამი | Α | 1986 |
| 262Bh | 84 მილიწამი | Α | 1981 |
| 262mBh | 9.6 მილიწამი | Α | 1981 |
| 264Bh | 0.97 წამი | Α | 1994 |
| 265Bh | 0.9 წამი | Α | 2004 |
| 266Bh | 0.9 წამი | Α | 2000 |
| 267Bh | 17 წამი | Α | 2000 |
| 270Bh | 61 წამი | Α | 2006 |
| 271Bh | 1.2 წამი | Α | 2003 |
| 272Bh | 9.8 წამი | Α | 2005 |
| 274Bh | 40 წამი | Α | 2009 |
| 278Bh | 11.5 წუთი | SF | 1998 |
ქიმიური თვისებები (პროგნოზირებული)
ბორიუმი მეშვიდე ჯგუფის ყველაზე მძიმე წევრია. ამ ჯგუფის ყველა წევრი ამჟღავნებს +7 ჟანგვის რიცხვს, აქედან გამომდინარე მოსალოდნელია რომ ნაერთებში ბორიუმის ჟანგვის რიცხვი +7-ს უდრიდეს. ამ ჯგუფის წევრები უმაღლეს ჟანგვის რიცხვთან ერთად +3 და +4-საც ამჟღავნებენ, რაც სავარაუდოდ ბორიუმისთვისაც იქნება დამახასიათებელი.
ივარაუდება, რომ +7 ჟანგვის რიცხვს ბორიუმი გამოავლენს პერბორატებში, BhO4-, თუმცა იგი არასტაბილური უნდა იყოს და ადვილად გადავა შედარებით სტაბილურ ბორიუმის (IV) ნაერთებში.
ტექნეციუმი და რენიუმი წარმოქმნიან Tc2O7 და Re2O7 ოქსიდებს, ამის გათვალისწინებით ბორიუმმაც უნდა წარმოქმნას მსგავსი ტიპის ოქსიდი Bh2O7.
ფიზიკური თვისებები (პროგნოზირებული)
მოსალოდნელია რომ, ნორმალურ პირობებში ბორიუმი უნდა იყოს მყარი, მძიმე მეტალი, რომლის სიმკვრივე დაახლოებით იქნება 37.1 გ/სმ3. სიმკვრივის მიხედვით იგი იქნება მესამე ადგილზე, მეიტნერიუმისა (37.4გ/სმ3) და ჰასმიუმის (41 გ/სმ3) შემდეგ.
ბორიუმის ატომუსი რადიუსი 128 მნ-ის ტოლია მოსალოდნელი, Bh+ იონის სავარაუდო კონფიგურაციაა კი [Rn] 5f14 6d4 7s2.
მასალა მომზადებულია www.wikipedia.com -ის მიხედვით
