პროგრამები

VIII კლასი

პირველი სემესტრი მეორე სემესტრი

IX კლასი

პირველი სემესტრი მეორე სემესტრი

X კლასი

პირველი სემესტრი მეორე სემესტრი

XI კლასი

პირველი სემესტრი მეორე სემესტრი

XI კლასი

პირველი სემესტრი მეორე სემესტრი

გაღრმავებული კურსი

• ნუკლონები, იზოტოპები, რადიოაქტიური დაშლა და ბირთვული რეაქციები (ალფა, ბეტა, გამა);
• წყალბადის მსგავს ატომებში კვანტური რიცხვები (n, l, m) და ორბიტალები (s, p, d);
• ჰუნდის წესი, პაულის გამორიცხვის პრინციპი;
• ძირითადი ჯგუფის და პირველი რიგის გარდამავალი ლითონის ატომების და მათი იონების ელექტრონული კონფიგურაცია;
• პერიოდულობის ცხრილი და ტენდენციები (ელექტრონეგატიურობა, ელექტრონის შეხება, იონიზაციის ენერგია, ატომური და იონური ზომა, დნობის წერტილები, მეტალის ხასიათი, რეაქტიულობა);
• ბმის ტიპები (კოვალენტური, იონური, მეტალიკი, კოორდინაცია), ინტერმოლეკულური ძალები და კავშირი თვისებებთან;
• ლუისის თეორია;
• მოლეკულური სტრუქტურები და VSEPR თეორია;
• ტოლობების გათანაბრება, ემპირიული ფორმულები, მოლის კონცეფცია და ავოგადროს მუდმივა, სტექიომეტრული გამოთვლები, სიმკვრივე, გათვლები სხვადასხვა კონცენტრაციის ერთეულებით;
• ქიმიური წონასწორობა, ლე შატელიეს პრინციპი, წონასწორობის მუდმივები კონცენტრაციების, წნევისა და მოლის წილადების თვალსაზრისით;
• არენიუსის და ბრონსტედის მჟავა-ფუძის თეორია, pH, წყლის თვითიონიზაცია, მჟავა-ფუძის რეაქციების წონასწორობის მუდმივები, სუსტი მჟავა ხსნარების pH, ძალიან განზავებული ხსნარების pH და მარტივი ბუფერული ხსნარები, მარილების ჰიდროლიზი;
• ხსნადობის მუდმივები და ხსნადობა;
• კომპლექსწარმოქმნის რეაქციები, საკოორდინაციო რიცხვის განსაზღვრა, რთული ფორმირების მუდმივები;
• ელექტროქიმიის საფუძვლები: ელექტრომამოძრავებელი ძალა, ნერნსტის განტოლება, ელექტროლიზი, ფარადეის კანონები;
• ქიმიური რეაქციების სიჩქარე, ელემენტარული რეაქციები, ფაქტორები, რომლებიც გავლენას ახდენენ რეაქციის სიჩქარეზე, სიჩქარის კანონი ჰომოგენურ და ჰეტეროგენურ რეაქციებზე, სიჩქარის მუდმივა, რეაქციის რიგი
• რეაქციის ენერგიის პროფილი, აქტივაციის ენერგია, არენიუსის განტოლება, კატალიზი, კატალიზატორის გავლენა რეაქციის თერმოდინამიკურ და კინეტიკურ მახასიათებლებზე;
• პირველი რიგისა და ნულოვანი რიგის კინეტიკური მაჩვენებლების მარტივი კანონების გამოყენება, ექსპონენციალური დაშლა, ნახევარდაშლის პერიოდი;
• ენერგია, სითბო და მუშაობა, ენთალპია და ენერგია, სითბოს სიმძლავრე, ჰესის კანონი, Born-Haber ციკლი, სტანდარტული წარმოქმნის ენთალპიები, ხსნარი, ხსნადი და ბმული ენთალპიები;
• ენტროპიისა და გიბსის ენერგიის განსაზღვრა და კონცეფცია, თერმოდინამიკის მეორე კანონი, სპონტანური ცვლილების მიმართულება;
• წონასწორობის მუდმივების გაანგარიშება სტანდარტული ენთალპიისა და ენტროპიის მონაცემებიდან
• იდეალური გაზის კანონი, პარციალური წნევა;
• პირდაპირი და არაპირდაპირი ტიტრაციის პრინციპები (უკუ გატიტვრა)
• აციდო- და ალკალიმეტრია, აციდომეტრიული ტიტრაციის გრაფიკები, აციდომეტრიის ინდიკატორების არჩევანი და ფერი;
• რედოქს ტიტრაციები (პერმანგანომეტრიული და იოდომეტრიული);
• კომპლექსომეტრული და ნალექების მარტივი ტიტრაციები;
• ფაქტიური ცოდნით განსაზღვრული იონების არაორგანული თვისებრივი ანალიზის ძირითადი პრინციპები, ფლეიმის ტესტები;
• სინათლისა და ფერის ძირითადი ცნებები, ტალღის სიგრძე, სიხშირე, ტალღის რიცხვები, ფოტონური ენერგიები, ლამბერტ-ლუდის კანონი;
• S- ბლოკის ელემენტების რეაქცია წყალთან, ჟანგბადთან და ჰალოგენებთან, მათი ფერი ალის ტესტებში;
• სტოიქიომეტრია, ბინარული არამეტალების ჰიდრიდების რეაქციები და თვისებები;
• ნახშირბადის, აზოტისა და გოგირდის ოქსიდების ძირითადი რეაქციები (CO, CO₂, NO, NO₂, N₂O₄, SO₂, SO₃);
• p- ბლოკის ელემენტების ძირითადი ჟანგვის მდგომარეობები, ჰალოგენიდებისა და ოქსომჟავების სტექიომეტრია (HNO₂, HNO₃, H₂CO₃, H₃PO₄, H₃PO₃, H₂SO₃, H₂SO₄, HOCl, HClO₃, HClO₄);
• ჰალოგენების რეაქცია წყალთან;
• პირველი რიგის გარდამავალი ლითონების ძირითადი ჟანგვის მდგომარეობა (Cr (III), Cr (VI), Mn (II), Mn (IV), Mn (VII), Fe (II), Fe (III), Co (II), Ni (II), Cu (I), Cu (II), Ag (I), Zn (II), Hg (I) და Hg (II)) და ამ იონების ფერი; მოცემული ლითონებისა და Al–ის დაშლა
• ამფოტერული ჰიდროქსიდები (Al(OH)₃, Cr(OH)₃, Zn(OH)₂);
• პერმანგანატის, ქრომის, დიქრომატის იონები და მათი რედოქს რეაქციები;
• იოდომეტრია (თიოსულფატისა და იოდის რეაქცია);
• Ag⁺, Ba²⁺, Fe³⁺, Cu²⁺, Cl^–, CO₃^2–, SO₄^2– იდენტიფიკაცია;
• ორგანული სტრუქტურა-რეაქტიულობა (პოლარობა, ელექტროფილიურობა, ნუკლეოფილიურობა, ინდუქციური ეფექტები, შედარებითი სტაბილურობა), სტრუქტურა-თვისება ურთიერთობა (დუღილის წერტილი, მჟავიანობა, ფუძე);
• მარტივი ორგანული ნაერთების ნომენკლატურა;
• ნახშირბადის ჰიბრიდიზაცია და გეომეტრია;
• s და p ბმები, დელოკალიზაცია, არომატულობა, რეზონანსული სტრუქტურები;
• იზომერია (კონსტიტუციური, კონფიგურაცია, კონფორმაცია, ტაუტომერიზმი)
• სტერეოქიმია (E/Z, cis/trans იზომერები, ქირალობა, ოპტიკური აქტივობა, Cahn-Ingold-Prelog სისტემა, ფიშერის პროექციები, D/L სისტემა);
• ციკლოჰექსანის კონფორმები;
• ძირითადი ელექტროფილები და ნუკლეოფილები
• ელექტროფილური მიერთების რეაქციები: ორმაგი და სამმაგი ბმაზე დამატება, რეგიოსელექციურობა (მარკოვნიკოვის/ხარაშის წესი), სტერეოქიმია
• ელექტროფილური ჩანაცვლება: არომატულ ბირთვში ჩანაცვლება, ჩამნაცვლებლების გავლენა რეაქტიულობაზე და რეგიოსელექტურობაზე, ელექტროფილები;
• ელიმინირების რეაქციობი: E1 და E2 რეაქციები sp³ ნახშირბადის ცენტრებში, სტერეოქიმია, მჟავა-ტუტოვანი კატალიზი, ძირითადი წამსვლელი ჯგუფები;
• ნუკლეოფილური ჩანაცვლების რეაქციები: S_N1 და S_N2 რეაქციები sp³ ნახშირბადის ცენტრებში, სტერეოქიმია;
• ნუკლეოფილური დამატება: ნახშირბადის-ნახშირბადის და ნახშირბადის-ჰეტერო ატომის ორმაგი და სამმაგი ბმის დამატება-ელიმინირების რეაქციები, მჟავა-ფუძე კატალიზი;
• რადიკალური ჩანაცვლება: ჰალოგენების რეაქცია ალკანებთან;
• ჟანგვა და აღდგენა: გადასვლა ძირითადი ფუნქციური ჯგუფების დაჟანგვის სხვადასხვა დონეს შორის (ალკინები- ალკენები - ალკანები - ალკილჰალოგენიდები, სპირტები - ალდეჰიდები, კეტონები - კარბონმჟავას წარმოებულები, ნიტრილები - კარბონატები)
• გრინიარის რეაქცია, ფელინგისა და ტოლენის რეაქცია;
• მარტივი პოლიმერები და მათი მომზადება (პოლისტიროლი, პოლიეთილენი, პოლიამიდები, პოლიესტერები);
• ამინომჟავები და მათი კლასიფიკაცია ჯგუფებად, იზოელექტრული წერტილი, პეპტიდური ბმა, პეპტიდები და ცილები;
• ნახშირწყლები: ღიაჯაჭვიანი და ციკლური ფორმები;
• გლუკოზისა და ფრუქტოზის სტრუქტურები;
• ლიპიდები: დი და ტრიაცილის გლიცერიდების, ნაჯერი და უჯერი ცხიმოვანი მჟავების ზოგადი ფორმულები;
• დნმ -ისა და რნმ -ის ზოგადი სტრუქტურა, წყალბადური ბმები ფუძეებს შორის, რეპლიკაციისა და ტრანსკრიპციის კონცეფცია;
• ორგანული სინთეზის ძრითადი დამცავი ჯგუფების გამოყენება;
• მარტივი მრავალსაფეხურიანი ორგანული სინთეზი;
• ჰიდროფილური და ჰიდროფობიური ჯგუფები, მიცელებისა და ორმაგი შრის წარმოქმნა;
• პოლიმერები და მონომერები, ჯაჭვის პოლიმერიზაციები, პოლიკონდენსაცია;
• სტერეოქიმია: ღერძული ქირალობა, ბრტყელი ქირალობა;
• სტერეოსელექციური გარდაქმნები (დიასტერეოელექციური, ენანტიოსელექციური), ოპტიკური სისუფთავე, ენანთიომერულად და დიასტერეომერულად ჭარბი;
• კონფორმაციული ანალიზი, ნიუმანის პროექციების გამოყენება, ანომერული ეფექტი;
• არომატულ ბირთვში ნუკლეოფილური ჩანაცვლება;
• ელექტროფილური ჩამნაცვლები პოლიციკლურ არომატული ნაერთებსა და ჰეტეროციკლებებში.
• პერიციკლური რეაქციები (ციკლმიერთება, სიგმატროპული გადაჯგუფება, ელექტროციკლური რეაქციები), რეგიოსელექციურობა, სტერეოსელექციურობა და სტერეოსპეციფიურობა;
• მოწინავე პოლიმერები, თანაპოლიმერები, თერმოდაჯენადი პოლიმერები. პოლიმერიზაციის ტიპები, პოლიმერიზაციის ეტაპები და კინეტიკა;
• მონოსაქარიდები, პირანოზები და ფურანოზები, ჰავორტის პროექცია და კონფორმული ფორმულები, ოლიგო და პოლისაქარიდები, გლიკოზიდები, სტრუქტურის განსაზღვრა;
• ამინომჟავების გვერდითი ჯგუფები, ამინომჟავების რეაქციები და გამოყოფა, ცილის თანმიმდევრობა;
• პეპტიდების და ცილების ბიოსინთეზი: ტრანსკიპცია, გენეტიკური კოდი, mRNA და tRNA, კოდონ-ანტიკოდონური ურთიერთქმედება, ამინოაცილის tRNA სინთეტაზები,
• ნუკლეობაზები, ნუკლეოზიდები და ნუკლეოტიდები ფორმულებით, ფუნქციური ნუკლეოტიდები, PCR, დნმ ჩიპები;
• ცილების მეორადი, მესამეული და მეოთხეული სტრუქტურები, არაკოვალენტური ურთიერთქმედება, ცილის დაკეცვა და დამუშავება; სტაბილურობა და დენატურაცია, ცილების გაწმენდა ნალექებით, ქრომატოგრაფია და ელექტროფორეზი;
• ფერმენტები და კლასიფიკაცია რეაქციის მიხედვით
• ხსნადობის რთული გამოთვლები (ჰიდროლიზირებული ანიონებით, კომპლექსური წარმონაქმნით);
• კვანტური მექანიკა: მარტივი შრედინგერის განტოლებები, ნაწილაკი ყუთში, ორბიტალური და ბრუნვის კუთხოვანი იმპულსის გაანგარიშება;
• სპექტროსკოპული გამოთვლები: ბრუნვის, ვიბრაციული და ელექტრონული გადასვლის ენერგია მარტივი მოდელის თეორიების გამოყენებით;
• მარტივი MO თეორია;
• მასის სპექტრომეტრიის საფუძვლები (მოლეკულური იონები, იზოტოპების განაწილება);
• იწ სპექტროსკოპიის საფუძვლები (ვიბრაციის ტიპები, დამახასიათებელი მწვერვალები)
• მარტივი ¹H და ¹³C მბრ სპექტრის ინტერპრეტაცია (ქიმიური ცვლა, სიმრავლე, ინტეგრალები);
• მარტივი ჰეტერონუკლეარული ბმრ სპექტრის ინტერპრეტაცია (მაგ., ¹¹B, ¹⁹F ან ³¹P);

 

 

ლაბორატორიული უნარ -ჩვევები:

• გათბობა ლაბორატორიაში, გათბობა რეფლუქსის ქვეშ;
• მასისა და მოცულობის გაზომვა (ელექტრონული სასწორი, საზომი ცილინდრით, პიპეტით და ბიურეტით, მზომი კოლბით);
• ტემპერატურის ათვლა არა ციფრული თერმომეტრიდან;
• ხსნარებისა და სტანდარტული ხსნარების მომზადება და განზავება;
• მაგნიტური შემრევის მოქმედება;
• სინჯარის რეაქციების ჩატარება (მაგ. ორგანული ფუნქციური ჯგუფების თვისობრივი ტესტირება მოცემული პროცედურის გამოყენებით);
• მოცულობითი განსაზღვრა, ტიტრაციები, პიპეტის ტუმბოს გამოყენება;
• pH- ის გაზომვა (pH ქაღალდით ან დაკალიბრებული pH მეტრით);
• ნალექის გადილტვრა
• ნალექების გაშრობა;
• გრაფიკებზე ექსპერიმენტული მონაცემების შედგენა, გრაფიკების ანალიზი
• ცნებებისა და უნარების მაგალითები გამოცდაში დასაშვებია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ჩართულია და ვლინდება მოსამზადებელ პრობლემებში ("მოწინავე სირთულის სფეროები")

 

1.უჯრედული ბიოლოგია

1.1. უჯრედული თეორია

1.2. უჯრედის ქიმიური ორგანიზაცია

1.3. უჯრედის მორფოლოგიური ორგანიზაცია

1.4. უჯრედის სასიცოცხლო ციკლი, მიტოზი

1.5. მემბრანული ტრანსპორტი

1.6. უჯრედული კომუნიკაცია

1.7. აპოპტოზი, ნეკროზი

1.8. სიმსივნური უჯრედი

1.9. ღეროვანი უჯრედები

 

2. მეტაბოლიზმი

2.1. ენერგეტიკული და პლასტიკური ცვლა

2.2. გლიკოლიზი

2.3. ლიმონმჟავას ციკლი

2.4. ჟანგვითი ფოსფორილირება

2.5. ანაერობული გლიკოლიზი

2.6. ფოტოსინთეზი

3. ორგანიზმთა გამრავლება და განვითარების ბიოლოგია

3.1. უსქესო გამრავლება

3.2. სქესობრივი გამრავლება

3.3. სასქესო უჯრედების ჩამოყალიბება ცხოველებში

3.4. მეიოზი

3.5. განაყოფიერება ცხოველებში

3.6. სექსობრივი გამრავლების არარეგულარული ტიპები (პართენოგენეზი, ანდროგენეზი, გინოგენეზი)

3.7. ემბრიონული განვითარების ეტაპები ცხოველებში

4. გენეტიკა

4.1. მემკვიდრულობის კანონზომიერებები და მემკვიდრეობის პრინციპები

4.2. მენდელისეული გენეტიკა

4.3. არაალელურ გენთა ურთიერთქმედება (კომპლემენტურობა, ეპისტაზი, პოლიმერია, პლეიოტროპიზმი)

4.4. მემკვიდრეობის ქრომოსომული თეორია

4.5. სქესის განსაზღვრის ქრომოსომული მექანიზმი

4.6. სქესთან შეჭიდულობა, სქესის გავლენა გენის ექსპრესიაზე

4.7. გენთა შეჭიდულობა და კროსინგოვერი

4.8. ციტოპლაზმური მემკვიდრეობა

4.9. ცვალებადობა და მისი ტიპები

4.10. გენური, ქრომოსომული და გენომური მუტაციები

4.11. რეპლიკაცია, ტრანსკრიპცია, ტრანსლაცია

4.12 გენის ექსპრესიის რეგულაცია პროკარიოტებსა და ეუკარიოტებში

4.13. რეპარაცია

4.14. ეპიგენეტიკური რეგულაცია

4.15. ბაქტერიების ტრანსფორმაცია, ტრანსდუქცია და კონიუგაცია

4.16. ვირუსების ტიპები, სტრუქტურა, სასიცოცხლო ციკლი

4.17. გენური ინჟინერია

4.18 ბიოინფორმატიკული მეთოდები

4.19. ადამიანის გენეტიკა და გენეტიკური დაავადებები

4.20. კარიოტიპი და საგვარტომო ნუსხა

4.21. პოპულაციური გენეტიკა, ჰარდი-ვაინბერგის კანონი

5. ორგანიზმთა მრავალფეროვნება და სისტემატიკა

5.1. ფილოგენეტიკა, სისტემატიკა, სახეობის კრიტერიუმები

5.2. სიცოცხლის დომენები: ბაქტერიები, არქეები, ეუკარიოტები

■      სამეფო პროტისტები

■      სამეფო სოკოები

■      სამეფო უმაღლესი მცენარეები

■      სამეფო ცხოველები

6. ცხოველთა ანატომია და ფიზიოლოგია

6.1. ქსოვილთა ტიპები: ეპითელური, კუნთოვანი, შემაერთებელი, ნერვული

6.2. ჰომეოსტაზი

6.3. ნერვული და სენსორული სისტემები

6.4. ენდოკრინული სისტემა

6.5. საყრდენ-მამოძრავებელი სისტემა

6.6. სისხლის მიმოქცევის სისტემა

6.7. სუნთქვა

6.8. საჭმლის მომნელებელი სისტემა

6.9. იმუნური სისტემა

6.10.    გამომყოფი და რეპროდუქციული სისტემა

6.11.    ცხოველთა ქცევა

7. მცენარეთა ანატომია და ფიზიოლოგია

7.1. მცენარეული უჯრედი და ქსოვილები

7.2. მცენარის ორგანოები

7.3. მცენარის ზრდა და განვითარება

7.4. ფოტოსინთეზი და ფოტოსუნთქვა

7.5. წყლისა და საკვები ნივთიერებების ტრანსპორტი

7.6. ფიტოჰორმონები და სიგნალის გადაცემა

7.7. მცენარეთა განაყოფიერება და გამრავლება

7.8. ეკოლოგიური ფაქტორების გავლენა მცენარეზე

8. ეკოლოგია

8.1. აბიოტური და ბიოტური ფაქტორები

8.2. პოპულაციისა და საზოგადოების ეკოლოგია, ჰამილტონის წესი

8.3. ეკოსისტემა

8.4. ენერგიისა და ნივთიერებების გადაცემა ეკოსისტემაში (ეკოლოგიური პირამიდები)

8.5. კვებითი ქსელი

8.6. ბიოტური კავშირების ფორმები

9. ევოლუცია

9.1. მიკროევოლუციის კანონზომიერებები

9.2. მიკროევოლუციის მამოძრავებელი ფაქტორები

9.3. პოპულაცია: ევოლუციური პროცესის ელემენტარული ერთეული

9.4. ბუნებრივი გადარჩევა: მამოძრავებელი, მასტაბილიზებელი, დიზრუპტული და სქესობრივი გადარჩევა

9.5. ადაპტაცია

9.6. სახეობათა წარმოქმნა

9.7. შედარებითი ანატომია

9.8. ევოლუციის მიმართულებები: ალოგენეზი, აროგენეზი, კატაგენეზი

9.9. ევოლუციის კანონზომიერებები: დივერგენცია, კონვერგენცია, პარალელიზმი

10. ლაბორატორიული მეთოდები

• მიკროსკოპია
• უჯრედების დათვლის მეთოდები
• სპექტროფოტომეტრია
• ცილისა და დნმ-ის ექსტრაქციის მეთოდები
• ქრომატოგრაფია
• გელის ელექტროფორეზი
• პოლიმერაზული ჯაჭვური რეაქცია (პჯრ)
• სეკვენირება
• გამდინარე ციტომეტრია, უჯრედული ციკლის ანალიზი
• იმუნოლოგიური მეთოდები

 

 

 

რესურსები:

• ნ. კემპბელი, ჯ. რისი – ბიოლოგია, 2009
• ა. შათირიშვილი - ბიოლოგია, 2011