იერსახე

მეტალური დისპროზიუმი

ძირითადი თვისებები

იერსახე: მოვერცლისფერო-თეთი
Ar (სტანდარ).: 162.500
Ar (დაყვანლი): 162.50

ელემენტთა პერიოდულობის ცხრილი

ატომური ნომერი: 66
ჯგუფი: -
პერიოდი: 6
ბლოკი: f
ელექტრონული კონფიგურაცია: [Xe] 4f10 6s2
ელექტრონები ორბიტალებზე: 2, 8, 18, 28, 8, 2

ფიზიკური თვისებები

აგრეგატ. ფაზა (ნპ) მყარი
ლღობის ტემპ.,°C 1407
დუღილის ტემპ.°C 2562
სიმკვრივე, გ/სმ3 8.540
კრიტიკული წერტილი:
წვის სითბო: 11.06
აორთლების სითბო: 280
მოლური სითბოთევადობა: 27.7  

ატომის თვისებები

ჟანგვითი რიცხვები: 0, +1, +2, +3, +4 
ელექტოუარყოფითობა: 1.22 
იონიზაცია: I: 573.0 kJ/mol
II: 1130 kJ/mol
III: 2200 kJ/mol 
ატომური რადიუსი: 178  
კოვალენტური რადიუსი: 192±7 

სხვა თვისებები

კრისტალური სტრუქტურა: ჰექსაგნალური 
თერმული გაფართოვება: 9.9  
თერმული გამტარებლობა: 10.7  
ელექტრული წინაღობა: 926  
მაგნიტურობა: პარამაგნიტური 
იუნგის მოდული: 61.4 
ბალკის მოდული: 40.5  

ისტორია

დასახელება:  
აღმოჩენა: ბუაბოდრანი(1886) 
პირველი სინთეზი: ჟოღჟ ურბენი (1905) 

დისპროზიუმი

დისპროზიუმი არის ქიმიური ელემენტი, რომლის  სიმბოლოა Dy, ხოლო ატომური ნომერი - 66. იგი მიეკუთვნება იშვიათ მიწათა ელემენტების  რიგს და წარმოადგენს  ვერცხლისებრ, ბრწყინვალე მეტალს.

დისპროზიუმი ბუნებაში არასოდეს გვხვდება თავისუფალი სახით,  თუმცა გავრცელებულია სხვადასხვა მინერალში, მაგალითად ქსენოტიმში.

ცნობილია ბუნებრივი დისპროზიუმის შვიდი იზოტოპი, რომელთაგან ყველაზე ფართოდ  არის გავრცელებული 164Dy.

პირველად დისპროზიუმი 1886 წელს აღმოაჩინა  პოლ ემილ ლეკოკ დე ბუაბოდრანმა, თუმცა მისი სუფთა სახით გამოყოფა ვერ შეძლო. მეტალური დისპროზიუმის მიღება შესაძლებელი გახდა მხოლოდ იონმიმოცვლითი ტექნიკის განვითარების შემდეგ 1950-იან წლებში.

დისპროზიუმს შედარებით მცირე გამოყენება აქვს. მას ძირითადად მიმართავენ მაშინ, როცა სხვა ელემენტით ჩანაცვლება არ  ხერხდება. იგი გამოიყენება ბირთვულ რეაქტორებში მაღალი თერმული ნეიტრონების შთანთქმისათვის.

ხსნადი დისპროზიუმის მარილები მსუბუქად ტოქსიკურია, ხოლო უხსნადი მარილები არატოქსიკურად ითვლება.

მასალა მომზადებულია www.wikipedia.com -ის მიხედვით