პრაზეოდიმიუმი

პრაზეოდიმიუმი არის ქიმიური ელემენტი, რომლის სიმბოლოა Pr, ხოლო ატომური ნომერი - 59. იგი არის ლანთანიდების სერიის მესამე წევრია და ტრადიციულად ითვლება იშვიათ მიწათა მეტალად.

პრაზეოდიმიუმი არის რბილი, ვერცხლისფერი, ჭედადი და პლასტიკური ლითონი. იგი ასევე ხასიათდება მნიშვნელოვანი მაგნიტური, ელექტრული, ქიმიური და ოპტიკური თვისებებით. პრაზეოდიმიუმი ძალზე რეაქციისუნარიანი ელემენტია, ამიტომ ბუნებაში თავისუფალი სახით არ გვხვდება. სუფთა, მეტალური პრაზეოდიმიუმი ჰაერზე ნელა იფარება მწვანე ოქსიდის ფენით.

პრაზეოდიმიუმი ბუნებრივად გვხვდება სხვა იშვიათ მიწათა მეტალებთან ერთად. იგი იშვიათ მიწათა  ელემენტებს შორის გავრცელების მხრივ მეოთხე ელემენტია. დედამიწის ქერქში მისი შემცველობა 9.1 მნ შეადგენს ბორის მსგავსად.

პრაზეოდიმიუმი პირველა სუფთა სახით 1885 წელს მიიღო ავსტრიელმა ქიმიკოსმა ბარონ კარლ აუერ ფონ ველსბახმა და დაადგინა, რომ 1841 წელს კარლ მონსანდერის მიერ მიღებული ელემენტი დიდიუმი წარმოადგენდა ორი, თვისებებით მსგავსი ელემენტის ნარევს. ამ ელემენტებს მან ნეოდიუმი და პრაზეოდიმიუმი უწოდა. სახელი praseodymium მომდინარეობს ბერძნულიდან,  prasinos (πράσινος) ნიშნავს "მწვანეს" , ხოლო didymos (δίδυμος), "ტყუპს".

იშვიათ მიწითა უმეტესი ელემენტების მსგავსად პრაზეოდიმიუმი ყველაზე ხშირად +3 ჟანგვით მდგომარეობაში გვევლინება ნაერთებში. იგი ერთადერთი სტაბილური მდგომარეობაა წყალხსნარებში, თუმცა ზოგიერთ მყარ ნაერთში იგი გვხვდება +4 ჟანგვით მდგომარეობაშიც.  სხვა ლანთანიდებისაგან განსხვავებით, პრაზეოდიმიუმისათვის აღმოჩენილია +5 ჟანგვითი მდგომარეობაც, მაგრამ იგი მიიღწევა მხოლოდ მატრიცის იზოლაციის პირობებში.

პრაზეოდიმიუმის  იონები წყალხსნარებში მოყვითალო – მწვანე ფერს იძლევიან. მისი შეყვანა მინის შემადგენლობაში, მას ასევე ანიჭებს მოყვითალო-მწვანე ელფერს. პრაზეოდიმიუმის ძირითადი სამრეწველო გამოყენებაა  შუქფილტრების წარმოება ყვითელი შუქის გასაფილტრად  სინათლის წყაროებიდან.

მასალა მომზადებულია www.wikipedia.com -ის მიხედვით