"ქიმიის უწყებანი" ტომი:7, ნომერი:2, 19-21 გვ.
რატომ გავხდი ქიმიკოსი
ქ. ფოთის თეოფანე დავითაიას სახელობის N1 საჯარო სკოლა
რეზიუმე: შავიზღვისპირა კოპწია ქალაქი, პარიზული დაგეგმარებით, ტაძრიდან გამომავალი თორმეტი ქუჩა... ერთ-ერთი აკაკი წერეთლის, სახლი N78, სადაც დავიბადე და გავიზარდე. ამავე ქუჩაზეა ისტორიული ქალაქის პირველი სკოლა, რომლის კარები 1948 წელს შევაღე. საკმაოდ ცნობისმოყვარე ვიყავი და ხარბადაც დავეწაფე სწავლას.
საკვანძო სიტყვები:
შავიზღვისპირა კოპწია ქალაქი, პარიზული დაგეგმარებით, ტაძრიდან გამომავალი თორმეტი ქუჩა... ერთ-ერთი აკაკი წერეთლის, სახლი N78, სადაც დავიბადე და გავიზარდე.
ამავე ქუჩაზეა ისტორიული ქალაქის პირველი სკოლა, რომლის კარები 1948 წელს შევაღე. საკმაოდ ცნობისმოყვარე ვიყავი და ხარბადაც დავეწაფე სწავლას.
სკოლა ცნობილი იყო და არის უნიკალური ქიმიის კაბინეტით, რომელიც შექმნა ლეგენდარულმა ქიმიის მასწავლებელმა ქალბატონმა თინა ჭოჭუამ. საგნისა და მოსწავლეების უსაზღვრო სიყვარული, უმაღლესი პროფესიონალიზმი, მუხლჩაუხრელი შრომა, კრეატიულობა, სიკეთის უანგაროდ კეთება, თავმდაბლობა და ჩრდილში დგომა - ეს არის თინა მასწავლებლის მახასიათებლების არასრული ჩამონათვალი.
…მეშვიდე პირველი სექტემბერი! ახალი საგანი! გამარჯობა ქიმია! საოცნებო ქიმიის გაკვეთილი!
...წამით წარმოიდგინეთ საოცრების წინაშე ფართოდ თვალგახელილი მოსწავლე, რომელიც მოკრძალებით იმსჭვალება და მოწიწებას გრძნობს იმ დიდი შრომის წინაშე, რომელიც ჩანს თვითნაკეთი ხელსაწყოებით სავსე საგამოფენო ოთახსა და ლაბორატორიაში...
ქიმიის პირველი გაკვეთილი...ქიმიური სასწაულები თუ ჯადოქრობა? არც კი ვიცი, რა ვუწოდო იმას, რაც გაკვეთილზე ვიხილე! თინა მასწავლებელმა წყლისგან რძეც მიიღო, ჟოლოს წვენიც და გაზიანი წყალიც!
კვამლი უცეცხლოდ გააჩინა!
მაგიდაზე ვულკანმა გაიღვიძა!
თითოეული მოსწავლე გარინდული, განცვიფრებული, დიდი ინტერესით შევცქეროდით მასწავლებელს. მან გაკვეთილზე ჩატარებული ყველა ცდა ქიმიას, ნივთიერებათა ურთიერთგარდაქმნების შემსწავლელ საბუნებისმეტყველო მეცნიერების საგანს დაუკავშირა.
მოუთმენლად ველოდი ქიმიის მომდევნო გაკვეთილებს, რომლებიც ყოველთვის მაფიქრებდა, მხიბლავდა და მახალისებდა საინტერესო ქიმიური ექსპერიმენტებით! და არა მარტო მე!
მახსოვს, ქიმიის ერთ-ერთ გაკვეთილზე, რომელიც ნივთიერებათა ხსნადობას ეხებოდა, თინა მასწავლებელმა ჩაგვიტარა ცდა: აიღო ორი ქიმიური ჭიქა, თითოეულში ჩაასხა ტოლი მოცულობის უფერო სითხეები, პირველში წყალი, მეორეში - გოგირდმჟავას ხსნარი. მეორე ჭიქიდან ხსნარი ჩაასხა პირველ- წყლიან ჭიქაში. რამდენიმე მოსწავლეს ხელისგულებით შეამოწმებინა ჭიქის სიმხურვალე, ხსნარი გაცხელდა. მე ეჭვი გამოვთქვი, ორივე ხსნარი ცივი არ იქნებოდა-მეთქი... თინა მასწავლებელმა არ დაიზარა და თავიდან ჩაატარა ცდა. ორივე ჭიქის ხსნარი შემამოწმებინა ხელის გულით, ხსნარების შერევამდე და შერევის შემდეგ. ხსნარი ისე გაცხელდა, რომ ხელისგული დამთუთქა!!!
მაშინვე დავინტერესდი ამ ნივთიერებით. გოგირდმჟავას თურმე „ქიმიური მრეწველობის პურს“ ეძახიან. თითქმის არ არსებობს წარმოების არცერთი დარგი, სადაც არ გამოიყენება გოგირდმჟავა. ისიც გავიგე, რომ მანქანის აკუმულატორში არის გოგირდმჟავა. მჟავასა და აკუმულატორის ტყვიის ფირფიტებს შორის მიმდინარეობს ქიმიური რეაქცია, რა დროსაც ავტომობილის ასამუშავებლად საჭირო ელექტრო ენერგია გამოიყოფა.
ჩემთვის განსაკუთრებით შთამბეჭდავი იყო მეშვიდე კლასში გაკვეთილი თემაზე „წყალბადი“. სადემონსტრაციო მაგიდაზე ეწყო სხვადასხვა სახის უამრავი ხელსაწყო: გაზომეტრი, კიპის აპარატი, „მგრგვინავი გაზის“ დასაგროვებელი ხელსაწყო, სასწორი - წყალბადის სიმსუბუქის დასადგენად, სადემონსტრაციო სინჯარა წარწერით „წყალბადი“, აირის ჭიქიდან ჭიქაში „გადასასხმელად“ და ა.შ. ამ ხელსაწყოების სახელწოდებები გაკვეთილზე გავიგე, სულმოუთქმელი ველოდი გაკვეთილის დაწყებას. თინა მასწავლებელმა მისთვის დამახასიათებელი სიფაქიზით, სიზუსტით, აკურატულობით, უსაფრთხოების წესების გათვალისწინებით ჩაგვიტარა საგაკვეთილო თემის შესაბამისი ცდები: წყალბადის სიმსუბუქის დადგენა სამი ცდით, ერთ-ერთი იყო წყალბადიანი საპნის ბუშტების გაფრენა, საინტერესო იყო ცდა -„წყალბადის სიმღერა“. თინა მასწავლებელმა კიპის აპარატიდან ანთებული წყალბადიანი მინის მილი მოათავსა სხვადასხვა დიამეტრიან გრძელ მინის მილებში, საიდანაც სხვადასხვა ტონალობის სასიამოვნო მუსიკალური ბგერები ჟღერდა! ამ ცდების ერთდროულად ჩატარებისას კი წყალბადის სიმფონიას ვისმენთ! გაკვეთილის კულმინაცია იყო „მგრგვინავი გაზის“ აფეთქება. საპნის ხსნარში გატარებულ „მგრგვინავი გაზის“ ბუშტებთან ანთებული კვარის მიტანისას გამაყრუებელი ხმა გაისმა! ცდამ საოცარი ოვაცია გამოიწვია! ამ ცდისთვის ასისტენტად თინა მასწავლებელმა მამაცი მოსწავლე შეარჩია.
ყოველი თემის შესწავლის შემდეგ თინა მასწავლებელი გვესაუბრებოდა შესწავლილი ნივთიერებების მნიშვნელობის და გამოყენების შესახებ. გვითითებდა ლიტერატურას, სადაც დამატებით ინფორმაციას ვეცნობოდით. დღეს მოსწავლეებს შესაშური წყაროები აქვთ ჩემი თაობის მოსწავლეებისაგან განსხვავებით. დამაინტერესა მენდელეევის აეროსტატით გაფრენის ამბავმა. მენდელეევს აეროსტატში ჰქონდა დიდი რაოდენობით რკინა და გოგირდმჟავა. მათი ურთიერთმოქმედების შედეგად გამოყოფილი წყალბადის ხარჯზე მიფრინავს აეროსტატი. რეაქტივების დასრულების შემდეგ ყანაში დაეშვა. იქ მომუშავე გლეხები მენდელეევის დანახვისას დამფრთხალი გარბოდნენ ყვირილით: -„ღმერთი ჩამოვიდა დედამიწაზეო“...
ჩემი ინტერესი ქიმიისადმი თანდათან იზრდებოდა. ყოფა-ცხოვრებაში გამოყენებადი ნივთიერების არეალიც ფართოვდებოდა. საინტერესო პრაქტიკულ სამუშაოებს ვასრულებდით. მახსენდება საოცარი პრაქტიკული სამუშაო - შაბიამნის მიღება. საოცარია აბა რა! გოგირდმჟავას უფერო ხსნარის და კუპრივით შავი სპილენძ(II)-ის ოქსიდის ურთიერთმოქმედების შედეგად ულამაზესი ლურჯი კრისტალების წარმოქმნა მიღებული ხსნარის გაფილტვრით და შემდგომი აორთქლებით.
განსაკუთრებით მხიბლავდა კატიონებისა და ანიონების აღმომჩენი რეაქციები. მახსენდება რკინა (III)- ის იონის იდენტიფიცირება ამონიუმის როდანიდით. თინა მასწავლებელმა იკითხა, იყვნენ თუ არა კლასში ერთმანეთზე გაბუტული მოსწავლეები? სამწუხაროდ, აღმოჩნდნენ ასეთებიც. ორი მათგანი გამოიძახა სადემონსტრაციო მაგიდასთან. ერთს ხელისგულზე რკინა (III)-ის ქლორიდის ხსნარი დააწვეთა, მეორეს ამონიუმის როდანიდის. შემდეგ სთხოვა ხელი ჩამოერთვათ ერთმანეთისთვის. ორივეს ხელისგულები გაუწითლდა, მარილების ურთიერთქმედების შედეგად წითელი ფერის რკინა(III)-ის როდანიდის წარმოქმნის გამო. თინა მასწავლებელმა ღიმილით დასძინა, სისხლი აღებულია, მტრობა დასრულებული!
მახსენდება გაკვეთილი თემაზე - მოლი, ავოგადროს კანონი. ქიმიის კაბინეტში ერთ-ერთი კარადის თავზე მოთავსებულია 22.4 ლ მოცულობის მინის ლამაზი კუბი. ეს კუბი შევადარე 20 ლიტრი ტევადობის მინის ბალონს, რომელსაც ოჯახში ვიყენებთ ღვინის შესანახად და ეჭვი გამოვთქვი, ეს კუბი 22.4 ლ ვერ დაიტევს-თქო. თინა მასწავლებელმა გამაზომინა კუბის სიგრძე, სიგანე, სიმაღლე და გამომათვლევინა კუბის მოცულობა.
უამრავი ცდა მახსენდება... ულამაზესია „ვერცხლის სარკის“ რეაქცია. სახლიდან პატარა მინის საგნები მოვიტანეთ და გაკვეთილების შემდეგ დავამზადეთ ნაძვის ხის სათამაშოები... საინტერესო და დაუვიწყარი ექსკურსია გვქონდა სარკეების დამამზადებელ საამქროში.
ქიმიისადმი გაღვივებულმა ინტერესმა ქალაქის ნორჩ ტექნიკოსთა სადგურის ქიმიის წრემდე მიმიყვანა. წრის ხელმძღვანელი ჩემი თინა მასწავლებელი ბრძანდებოდა! სამი წელი დავდიოდი ქიმიის წრეზე და რამდენი რამ შევისწავლე, რომელიც სტუდენტობის დროს გამომადგა.
სკოლაშიც ფუნქციონირებდა ქიმიის წრე. ადვილი არ იყო ქიმიის წრის წევრობა. ჯერ ქიმიის წევრობის კანდიდატის სტატუსი უნდა მიგეღო. თუ გამოავლენდი სათანადო უნარებს, წრის წევრიც გახდებოდი! ქიმიის წრე რამდენიმე სექციისგან შედგებოდა. მათგან მნიშვნელოვანი იყო თვითნაკეთი ხელსაწყოების დამზადებაზე ორიენტირებული სექცია, სადაც შესაბამისი უნარების მოსწავლეები ერთიანდებოდნენ. ხატვა, ლამაზი კალიგრაფია და ხელმარჯვეობა იყო წრის წევრობისათვის საჭირო, უმთავრესი უნარები. ხელსაწყოების სექციის წევრები ამზადებდნენ თვითნაკეთ ხელსაწყოებს, ხატავდნენ, ანოტაციას წერდნენ და რესპუბლიკურ კონკურსში „ნორჩი ტექნიკოსი სამშობლოს“ - წარმატებით მონაწილეობდნენ.
რამდენი რამ გავიხსენე და კიდევ რამდენი დამრჩა გასახსენებელი...
ვფიქრობ, ახლა ადვილი გასაცემია პასუხი კითხვაზე, თუ რატომ გავხდი ქიმიკოსი.
გამოქვეყნებულია: 20-12-2024